Oksijen Sensörü | Lambda Sensörü
Oksijen sensörünün, motor kontrol ünitesine gönderdiği sinyal değerlendirilerek motora alınan hava-yakıt karışımı oranının, zengin karışım mı fakir karışım mı olduğu belirlenmiş olur. Motor kontrol ünitesi her daim en ideal hava-yakıt karışım oranını tutturmaya çalışmakla görevli bir yapıdır. Ayrıca lamda oranını da Lamda=1 değerinde tutmaya çalışır.
Eğer hava-yakıt karışımı fakir karışım statüsünde ise, yani çok hava az yakıt varsa ya da zengin karışım olmuşsa yani az hava fazla yakıt mevcutsa motor kontrol ünitesi enjektörleri kumanda ederek enjektörlerin püskürtme sürelerinde ayarlama yapılır. Bunun yanı sıra gaz kelebeğine de etki ederek hava miktarında düzenlemeler yapar ve hava-yakıt oranını en ideale getirmeye çalışır.
Bu karışım oranı saniyede 5 kez kontrol edilerek sürekli olarak motorun verimliliği kontrol altına alınır. Böylece yakıt tasarrufu sağlanır, egzoz emisyonları düşürülür ve motorun performansı arttırılır.
Oksijen sensörü havaların soğuk olduğu kış aylarında çalışmaz. Özellikle de sabah saatlerinde ilk çalıştırmalarda veya motor soğuk iken ilk çalıştırmalarda, motorun ısınması için zaman geçmesi gerekecektir. Lamda sensörü soğuk havalarda çalışmadığı için, motor gerektiği kadar düzenli çalışamayacak ve dolayısıyla gerekli düzenlemeleri yapamayacaktır. Bu durumu önlemek için oksijen sensörünün hemen ısınıp çalışabilmesi için gerekli olan ısı yaklaşık 600 santigrat derecedir. Bu seviyeye çıkabilmesi için ise içerisine bir ısıtıcı rezistans yerleştirilmiştir. Böylece oksijen sensörü soketi 4 uçlu hale gelmiştir.
İçerisinde ısıtıcı rezistans bulunmayan eski tip oksijen sensörleri de bulunmaktadır. Yeni nesil, yanma odasına direkt benzin enjeksiyonlu turbo benzinli araçlarda, katalitik konvertörden önceki 1. oksijen sensörleri, geniş bantlı tiptedir. Böylece de çok daha geniş lamda değer aralıklarını okuyabilir.
Araç ecu’sunun (engine control unit) silindir içinde oluşan yanmanın verimini öğrenebilmesi için egzoz gazında bulunan oksijen seviyesini ölçen parçadır.
Değişik tipte oksijen (lambda) sensörleri.
Genelde bu sensörün zo2 olanı kullanılır. Zo2 parçanın dışı direkt egzoz gazı ile temasta içi ise hava ile temastadır. Egzoz gazında ne kadar oksijen olursa zo2’nin üstünden geçerken reaksiyonla elektriksel gerilim ve bu üretilen gerilim motor ecu’suna gönderilir. Motor ecu’su da gerilimin değerine göre yakıtın verimli yanıp yanmadığını öğrenir ve yakıt enjeksiyon süresini buna göre belirler.
Lambda Sensörünün çalışabilmesi için 300 derece ısıya ihtiyacı vardır. Eğer arabanızdaki lambda sensörü 2 kablolu ise ısıtmasız 3 ya da 4 kablolu ise ısıtmalı sensördür.
Oksijen Sensörü arızası nasıl anlaşılır?
Buraya kadar okuduysanız lambda sensörünün işlevini anlamış olmalısınız. Ne demiştik, arabanın ecu’su enjeksiyon süresini yani silindire gönderilecek yakıt miktarını bu parçadan aldığı elektrik gerilimine göre belirler. Oksijen sensörü arızası olduğunda ilk olarak motor zengin ya da fakir karşımda çalışmaya başlayacak ve bu durum aracın yakıt tüketiminin artmasına ve hissedilir ya da ihmal edilebilir şekilde çekişine etki edecektir. Ayrıca oksijen sensörü arızası gösterge panelindeki motor arıza lambasının yanmasına neden olacaktır. Bu durumun tespiti için mutlaka arabayı arıza tespit cihazına bağlamalısınız. Oksijen sensör arızası olduğu zaman sizi yolda bırakmaz, aracınızın teklemesine, geç çalışmasına ya da stop etmesine neden olmaz. Bu tür bir şikayetiniz varsa sorunu başka yerlerde aramalısınız.
Denso, NGK, BOSCH gibi lambda sensörü üreticileri, eski, yıpranmış oksijen sensörlerinin %10’a kadar fazla yakıt tüketimine sebep olduğunu söylüyor. Oksijen sensörü arızası uzun dönemde ekonomik olarak zarar etmenize sebep olur.
Lambda sensörü arabanın neresinde bulunur?
Bu kadar yazdık ama lambda sensörünün yerini söylemedik, lambda sensörü arabanın egzoz manifoldunda katalizörden (katalitik konvertör) önce bulunur. Bazı araçlarda 1 adetken, bazılarında 2 adet olabilir.
Oksijen Sensörü değişimi?
Lambda sensörü arızası yaşarsanız ve oksijen sensörü değişimi yapmak isterseniz bu gayet kolaydır, kendiniz de yapabilirsiniz. Kaputu açın ve egzoz manifoldunun hemen arkasına bakın, uygun ise açık ağız anahtarla değilse kenarı kablolarının geçeceği kadar kesik olan bir lokma (oksijen sensör anahtarı) ile yerinden çıkartın. İlk gevşemesi kesinlikle zor olacaktır. Parça ısıdan dolayı genelde manifold üzerinde girdiği yere yapışır. Sökerken biraz kuvvet uygulamanız gerekir.
Parçayı söktükten sonra hemen oksijen sensörü değişimi yapmadan önce genelde paketinden çıkan bakır pastasını sensörün pasosuna sürün, bakır pastası yoksa da mutlaka edinin. Bu pasta parçanın manifolda yapışmasını engeller ve daha sonra sökülmesi gerektiği zaman kolaylık sağlar. Sonra basitçe yerine oturtup elle döndürerek boşluğunu alın ve anahtarla hafifçe sıkın. Çok fazla sıkmanız gerekmez, aşırı zorlarsanız manifold üstünde olan yatağı bozabilirsiniz. Tüm bunları yaparken de motor ve manifold soğuk olsun.
Şunu da belirtmek isteriz ki her motor lambası yandığında koşa koşa oksijen sensörü değişimi yapmayın. Lambda sensörü kolay kolay bozulan bir parça değildir. Çoğu zaman başka türlü bir arıza olmasına rağmen boşuna değiştirilip masraf ediliyor.
Lambda Sensörü nasıl test edilir?
Bir voltmetre ile sensörü kendiniz test edebilirsiniz. Bu testi yapmak çok zor değildir, ayrıntılı test videosunu konunun sonunda vereceğiz. Oksijen sensörünü yerinden söküp, 5 volt bir gün kaynağı ile beslemeniz gerekiyor. Ya da araç çalışır haldeyken iğne vasıtasıyla soket ya da kablolara girip voltmetre göstergesindeki değerlere bakarak test edebilirsiniz. Fakat ne yazık ki bu test sadece size sensörün çalıştığını söyler ancak doğru emisyonda, doğru değerler ürettiğini göstermez.
Lambda Sensörü iptali?
Motorunuza bir yararı olmasa da lambda sensörü iptali yapılabilir. Fişini çekmeniz bunun için yeterliyken asıl kast ettiğiniz şey lambda sensörünü emule etmek yani kandırmak ise bu da mümkün. Lambda sensörü emulatörleri piyasada hazır satılıyor ama basit bir direnç ile kendiniz de 2-3 lira gibi bir maliyete yapabilirsiniz. Bunun da videosunu konu altında vereceğiz.
Lambda Sensörü piyasada başka hangi isimlerle anılır?
Lambda sensörü, oksijen sensörü, lambda sondası ve oksijen sondası olarak da isimlendirilir. Bu isimlerin hepsi aynı parça için kullanılıyor, duyarsanız kafanız karışmasın.
